به سوی حقیقت

بیان معجزه بودن قرآن و وجوه اعجاز آن‏ (قسمت دوم)

پنج شنبه 88/1/20 12:47 صبح| | دیدگاه

دوّم از جهت استدلالات عقلى: پیغمبر اسلام صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم در عصرى قیام نمود که سراسر جهان بویژه قسمت جزیرة العرب را ظلمت جهل و ضلالت فرا گرفته و معارف حقّه و علوم الهى بکلّى از میان جامعه رخت بربسته، شرک و بت‏پرستى و خرافات و موهومات جانشین توحید و خداپرستى و حقایق و معقولات شده بود در چنین زمانى نبى اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم نداى توحید و خداپرستى را بلند نمود و با استدلال و برهان بطرزى ساده و آسان و در کمال احکام و اتقان حقایق را براى مردم بیان فرمود بطورى که عوام با فطرت ساده و سلیم خود بخوبى دریابند و خواصّ خدشه و اشکالى در طریق استدلال آن نیابند.

دانشمندان و فلاسفه بزرک پس از سالهاى متمادى که رنج و زحمت تحصیل دانش را بر خود هموار نموده و معلّمین متعدد و کتب علمى و فلسفى مختلف را مطالعه نموده و کتابى در یکى از فنون مینگارند و درباره موضوعات متنوع آن استدلال مینمایند کمتر دلیلى دیده میشود که در عین دشوارى و پیچیدگى مورد خدشه و ایراد آیندگان قرار نگیرد، و با توجه به اینکه پیغمبر اسلام صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم معلّمى ندیده و کتابى نخوانده و با دانشمندان و علماء معاشرتى نداشته هر عاقلى حکم میکند که این علوم و معارف را از سرچشمه علم الهى که از هر شائبه جهل و خطاء مصون است اخذ فرموده إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحى‏ عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوى‏ «1» ملاحظه کنید در مقام اثبات صانع بچه طرزى بدیع و آسان استدلال مینماید أَ فِی اللَّهِ شَکٌّ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ «2» در عین اینکه موضوع را بدیهى تلقّى میکند دلیل آن را ذکر نموده میفرماید آیا امرى که دلیلى باین سادگى و محکمى‏

__________________________________________________

1- سوره النجم آیه 4 (آنچه میگوید نیست مگر وحیى که باو الهام شده، آموخته است باو شدید القوى‏

2- سوره ابراهیم آیه 11 (آیا در خدا که خالق آسمان و زمین است شکى هست)

                        أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج‏1، ص: 47

دارد (دلالت اثر بر مؤثر) که هر که بهره از خرد داشته باشد بآن حکم میکند قابل شک است.

در مقام اثبات توحید میفرماید لَوْ کانَ فِیهِما آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا «1» که در عین سادگى قاطع‏ترین دلیلى است که حکما در اثبات توحید ذکر نموده‏اند و بدلیل تمانع معروف است و تقریر فلسفى آن را در کلم الطیب ذکر نموده «2» و در محل خود نیز متعرض خواهیم شد و در مقام اثبات صفات مثل علم و قدرت و حکمت میفرماید أَ لا یَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ «3» و نیز میفرماید أَ فَلا یَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ وَ إِلَى السَّماءِ کَیْفَ رُفِعَتْ وَ إِلَى الْجِبالِ کَیْفَ نُصِبَتْ وَ إِلَى الْأَرْضِ کَیْفَ سُطِحَتْ «4» که از عجائب و غرائب صنع و آثار حکمت که در موجودات است استدلال بعلم و حکمت و قدرت و عظمت صانع مینماید و درباره توحید عبادتى میفرماید اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ «5» دلیل بر معبودیت خدا را ربوبیت و خالقیت او قرار داده و باصطلاح تعلیق حکم بوصف کرده که مشعر بعلّیت است.

و درباره توحید افعالى میفرماید أَ فَرَأَیْتُمْ ما تُمْنُونَ أَ أَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخالِقُونَ الى آخر الآیات فى سورة الواقعة «6»

__________________________________________________

1- سوره انبیاء آیه 22 (اگر در زمین و آسمان خدایانى غیر از خدا بود هر آینه زمین و آسمان فاسد میشدند)

2- مجلد اول صفحه 100

3- سوره ملک آیه 14 (آیا کسى که آفریننده است دانا نیست؟ و حال آنکه او داناى بدقایق امور آگاه از رموز آنها است)

4- سوره غاشیه آیه 17 (آیا نظر نمیکنند بشتر که چگونه آفریده شده و بآسمان که چگونه برافراشته شده و بکوهها که چگونه گمارده شده و بزمین که چگونه گسترده شده)

5- (عبادت کنید پروردگارتان را که شما را آفریده)

6- سوره واقعه از آیه 58 تا آیه 72.

                        أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج‏1، ص: 48

و در مورد اثبات نبوت میفرماید قل إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‏ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ «1» که بیان آن ذکر شد و راجع باثبات معاد جسمانى میفرماید قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِی أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ هُوَ بِکُلِّ خَلْقٍ عَلِیمٌ «2» خداوندى که قادر بر ایجاد ماده و صورت است قدرت بر خلع صورت خاکى و افاضه صورت بشرى هم دارد، آن وقتى که هیچ نبود او را بیافرید «لَمْ یَکُنْ شَیْئاً مَذْکُوراً» اکنون که تغییر صورتى داده بصورت اولى در آوردن او آسان‏تر است و غیر اینها از آیات دیگر که در قرآن مجید بر مطالب علمى استدلال فرموده که اگر بخواهیم بیان کنیم بطول مى‏انجامد و مقصود در اینجا اشاره‏اى بیش نیست و اگر بخواهید بین حق و باطل بخوبى تمیز دهید استدلالات قرآن را با استدلالات اناجیل اربعه مقایسه کنید و ببینید چه استدلالات پوچ و فاسدى در مورد تعدّد آلهة و تعدّد ارباب و غیره نموده که هر بچه بآنها میخندد و در کلم الطیب «3» بپاره از آنها اشاره شده هر که طالب است بآنجا مراجعه نماید سوّم از جهت تشریع احکام: قرآن مجید در عین اینکه مشتمل بر معارف الهى و اصول دیانت حقّه است حاوى قوانین جامع و عادلانه است که براى تأمین سعادت دنیا و آخرت و تنظیم امور معاش و معاد و تکمیل مدارج ترقى و تعالى فرد و اجتماع و تضمین حقوق جمیع طبقات و حفظ مساوات حقوقى بین افراد تشریع شده، و با اینکه شامل قوانین کشورى، لشگرى، سیاسى، قضایى، جنایى، جزائى، اقتصادى، بازرگانى، امور معاشرتى، زناشویى، خانه‏دارى، تربیت‏

__________________________________________________

1- سوره بقره آیه 21 و 22.

2- سوره یس آیه 79 (بگو زنده میکند این استخوانها را کسى که در مرتبه اول آنها را ایجاد کرد و او بهمه مخلوقات دانا است)

3- مجلد اول صفحه 295 تا 298

                        أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج‏1، ص: 49

اولاد و غیر اینهاست، متضمّن مصالح فرد و اجتماع و موافق فطرت و عقل سلیم است و هر چه سطح افکار بشر بالا رود و مراحل علمى بیشترى را طى کند حکم و مصالح قوانین قرآن روشن‏تر و احتیاج بشر باجراء آنها فزونتر میگردد بشر عادى هر چند مراحل دانش را بپیماید و مکتبها و استادان حقوق را دیده و کتب و رسائل آن را مطالعه و بررسى کرده باشد نمیتواند قوانینى وضع کند که اولا براى رفع احتیاجات جامعه بشر در هر دوره و زمانى صلاحیت داشته و ثانیا معارض با قوانین دیگر نبوده و ثالثا نقض و ایرادى بآنها وارد نشود «1» تا چه رسد بفردى که مکتبى نرفته مدرّس و معلّمى ندیده و درس حقوقى نخوانده باشد و این خود دلیل قاطعى است بر اینکه قرآن از جانب خداوند منّان بر قلب پیغمبر اسلام صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم القاء شده و گرنه چگونه میتواند بشرى که درس نخوانده و مدرس ندیده و میان جامعه‏اى که بهره از علم و دانش نداشته‏اند میزیسته و در مدت بیست و سه سال دعوت خود همه‏اش گرفتار شکنجه و آزار و جنگ و جدال و هزاران گرفتاریهاى دیگر بوده، چنین قوانینى وضع و تشریع نماید که عقول دانشمندان دنیا را متحیر سازد و همه سر تعظیم در مقابل آن فرود بیاورند و حقیقتا اگر روزى جامعه بشر عناد و عصبیّت و تقلید و هواپرستى را کنار گذارند و قوانین قرآن را بمورد اجراء نهند آن مدینه فاضله‏اى که آرزوى دیرینه فلاسفه و دانشمندان بلکه عموم طبقات بشر بوده در خارج تحقّق خواهد یافت و همه بدبختیها، گرفتاریها

__________________________________________________